Życie codzienne z chorobą na początkowym etapie choroby może być uciążliwe dla osoby chorej. Proste czynności jak planowanie zakupów, spacer po lesie, czy załatwienie spraw w urzędzie stają się coraz trudniejsze. Z czasem pacjent wymaga pomocy także w o wiele prostszych czynnościach jak ubranie się, przygotowanie posiłku, a z czasem nie jest w stanie funkcjonować bez opiekuna. Choroba Alzheimera z biologicznego punktu widzenia dotyczy jedynie dotkniętej nią jednostki, osoby borykającej się z objawami zanikania neuronów i połączeń nerwowych w mózgu, to jednak w społecznym aspekcie dotyka całego grona osób bliskich pacjenta. W Polsce opiekę nad chorymi sprawują przede wszystkim członkowie rodziny. Można także skorzystać z pomocy wykwalifikowanych opiekunów, wiąże się to jednak z dodatkowymi kosztami.

W początkach choroby pacjent może odczuwać frustrację problemami z pamięcią, lęk przed konsekwencjami choroby, może popadać w depresję z powodu postawionej diagnozy. Ważne jest, aby zapewnić osobie chorej poczucie bezpieczeństwa, zrozumienia i wsparcie na wielu płaszczyznach życia. Pacjent bez względu na stopień zaawansowania AD jest człowiekiem i choroba nie ujmuje jego godności. Należy zatem podchodzić do chorego z szacunkiem, życzliwością i cierpliwością. Nie należy porównywać obecnego stanu pacjenta z tym przed wystąpieniem choroby, aby nie utrudniać procesu akceptacji choroby przez pacjenta. Nie należy również traktować pacjenta jak dziecko ani wyręczać w czynnościach, z którymi chory sobie radzi. Należy wypełniać czas choremu, zachęcać go do różnorodnych działań, czy ćwiczeń. Z postępem choroby opiekun ma coraz więcej obowiązków wobec chorego. W zaawansowanym stadium musi także podejmować decyzje dotyczące spraw medycznych, finansowych, czy urzędowych. Konieczne jest więc prawne uregulowanie tego stanu przez ubezwłasnowolnienie i ustanowienie pełnomocnictwa prawnego.

Z czasem może dochodzić do zmian osobowości, które są bardziej odczuwalne dla otoczenia pacjenta. Opiekunowie mierzą się niejednokrotnie z agresją chorego. Opiekun poświęca własne życie opiece nad chorym, nie mogąc oczekiwać poprawy stanu zdrowia podopiecznego, a niejednokrotnie nawet gestu wdzięczności. Kluczowe jest więc zrozumienie sytuacji pacjenta, wykazanie empatii. Jest to bardzo trudna sytuacja dla opiekuna, który też potrzebuje wsparcia i pomocy, aby móc udzielać ich choremu. Istnieje wiele grup wsparcia dla opiekunów osób z AD, utworzono także telefon zaufania Polskiego Towarzystwa Pomocy Osobom z Chorobą Alzheimera (22 622 11 22). Istnieją niestety przypadki, kiedy osoba sprawująca opiekę nad chorym nadużywa swojej władzy prawnej lub co gorsze dopuszcza się przemocy wobec podopiecznego. Osoby obserwujące taką sytuację powinny bezwzględnie reagować. Sytuacje takie bywają często skutkiem poczucia osamotnienia opiekuna w sprawowaniu pieczy nad chorym oraz frustracją rosnącą ilością zadań na nim ciążących, warto zatem zapobiegać dramatom i udzielić wsparcia także opiekunowi.

Aby odpowiedzieć na pytanie, czy możliwe jest zapobieżenie wystąpieniu choroby Alzheimera, należy skupić się na czynnikach ryzyka. Wśród dotąd poznanych czynników zwiększających prawdopodobieństwo rozwinięcia się choroby Alzheimera można wymienić:

• wiek;
• uwarunkowania genetyczne;
• współistniejące choroby układu krążenia;
• cukrzycę;
• hiperlipidemię;
• otyłość;
• częste urazy głowy;
• przebycie udaru mózgu;
• skłonność do depresji, stanów lękowych;
• przewlekły stres;
• izolacja społeczna;
• niski poziom aktywności umysłowej;
• niewłaściwa dieta, używki;
• brak aktywności fizycznej.

Można zatem wysnuć wniosek, że nie jest możliwe całkowite wyeliminowanie prawdopodobieństwa wystąpienia choroby. Z drugiej strony jednak badacze AD są zgodni w stanowisku, że styl życia odgrywa jedną z głównych ról w rozwoju schorzenia, a więc wprowadzenie zdrowych nawyków może obniżyć ryzyko rozwoju schorzenia. Dodatkowo najlepsze efekty uzyskamy, jeśli korzystne zmiany wprowadzone zostaną jak najwcześniej, na wiele lat przez możliwym początkiem objawowej postaci choroby. Warto nadmienić, że wprowadzenie tych modyfikacji stylu życia mogą również wpływać na spowolnienie tempa procesów degeneracyjnych u osób z już zdiagnozowaną chorobą Alzheimera. Zatem na wprowadzenie zdrowych zmian w stylu życia nigdy nie jest za późno, ale najlepiej zacząć od dziś.

Przede wszystkim należy zadbać o kondycję swojego organizmu. W pierwszej kolejności aktywność fizyczna i zdrowa dieta. Wykazano, że regularny wysiłek fizyczny przynosi szereg korzyści w walce z chorobą Alzheimera:

• wpływa na procesy modulacyjne przemian amyloidu β,
• niweluje procesy zapalne i stres oksydacyjny w mózgu,
• podnosi jakość komunikacji synaptycznej,
• zwiększa mózgowy przepływ krwi.

Ponadto w połączeniu ze zbilansowaną dietą o odpowiedniej kaloryczności pomaga walczyć z otyłością. Dietą stworzoną w celu wspierania sprawności umysłowej jest MIND (Mediterranean-DASH Intervention for Neurodegenerative Delay), będąca połączeniem diety śródziemnomorskiej oraz DASH, zalecanej osobom z problemami z układem krążenia. Dieta MIND opiera się na spożywaniu głównie warzyw i roślin, ryb, drobiu, pieczywa pełnoziarnistego, orzechów oraz pokarmów bogatych w nienasycone kwasy tłuszczowe i antyutleniacze. Ponadto polecane jest spożycie produktów zawierających kwasy omega-3, zwłaszcza DHA, lecytynę, kreatynę, witaminy z grupy B, a nawet ich suplementację. Ważne jest również odpowiednie nawadnianie, podaż mikroelementów oraz unikanie alkoholu i palenia tytoniu.

Należy też kontrolować i leczyć schorzenia układu krążenia, cukrzycę, czy zbyt wysoki poziom cholesteroli i trójglicerydów. Procesy patologiczne, jakie występują w przebiegu tych schorzeń, wpływają na kondycję mózgu, a dodatkowo ich zaniedbanie może prowadzić do występowania udarów mózgu, które również stanowią czynnik ryzyka AD.

Kolejnym ważnym aspektem jest wykonywanie czynności stymulujących mózg tak, aby utrzymywać na wysokim poziomie aktywność umysłową. Można tego dokonać m.in. ucząc się nowego języka, gry na instrumencie muzycznym, ale też czytając książki, rozwiązując krzyżówki czy łamigłówki. Najlepiej, aby czynności te wymagały uczenia się czegoś nowego. Takie wyzwania dla mózgu pozwalają na wzmocnienie przekaźnictwa synaptycznego w mózgu. Warto również znaleźć hobby, czynność, która pomoże się odprężyć, zniwelować zgubne skutki stresu. Podobnie odpowiednia ilość snu, dbałość o jego jakość i leczenie jego ewentualnych zaburzeń działa korzystnie na sprawność poznawczą.

Warto również zaangażować się w życie społeczne. Wykazano, że u osób cierpiących na AD, ale aktywnych towarzysko choroba postępuje wolniej. Niestety dla chorych nawiązanie, a nawet samo utrzymanie relacji międzyludzkich często stanowi niemałe wyzwanie.

Specjaliści zwracają uwagę, że profilaktyka to również jak najwcześniejsze zdiagnozowania stanu podwyższonego ryzyka wystąpienia choroby. Z tego powodu bardzo ważna jest czujność zarówno samego pacjenta, jak i osób z grona najbliższych, a także edukacja społeczeństwa w zakresie chorób otępiennych.

1. Zaniki pamięci;
2. Trudności w wykonywaniu dobrze znanych czynności;
3. Problemy z mową – trudności w odnajdywaniu słów lub ograniczenia w rozumieniu mowy;
4. Dezorientacja w czasie i miejscu – np. gubienie się;
5. Trudności z koncentracją i podejmowaniem prostych decyzji;
6. Słaba lub obniżona zdolność oceny sytuacji – przy robieniu zakupów, zarządzaniu pieniędzmi, błędy w liczeniu i sprawności umysłowej, trudności z ustaleniem bieżącej daty;
7. Kłopoty ze znajdowaniem rzecz;
8. Odkładanie rzeczy na niewłaściwe, nietypowe miejsca;
9. Zmiany nastroju i zachowaniu – drażliwość, obojętność, apatia, depresja, brak dbałości o osobistą higienę;
10. Trudności w rozumieniu informacji wizualnej i przestrzennej – niewielkie zaburzenia w poruszaniu się i postawie ciała, spowolnienie ruchowe, trudności w rysowaniu, zmiana pola widzenia, drżenie spoczynkowe, sztywność mięśni (zespół parkinsonowski);
11. Wycofanie się z życia społecznego i zawodowego.

Osoby, których członkowie rodziny zapadali na AD, powinni poddać się badaniom genetycznym w celu potwierdzenia lub wykluczenia rodzinnego wariantu AD. Pozostałe osoby, zwłaszcza te w podeszłym wieku, powinny niezwłocznie poinformować lekarza rodzinnego, jeśli zaobserwują u siebie lub bliskiej osoby objawy kojarzone z chorobą Alzheimera.

Więcej o samej chorobie Alzheimera przeczytasz w tym artykule. Jak wygląda jej przebieg oraz jakie są dostępne środki łagodzące jej objawy? Szczegóły znajdują się tutaj.