Migrena jest złożoną chorobą neurologiczną, której patomechanizm nie jest do końca poznany. Zarówno przyczyny, jak i przebieg ataku są uzależnione od typu migreny. Wnikliwa obserwacja przebiegu napadów może pozwolić na wyeliminowanie przyczyn migreny oraz rozpoznać napad we wczesnej fazie.

Przyczyny migreny

Migrena jest złożoną chorobą neurologiczną, której przyczyny, nie są do końca poznane i mogą różnić się wśród chorych. Badania naukowe podkreślają, że istnieje wiele czynników, które mogą wywoływać ataki [1-3]. Do głównych przyczyn migreny zaliczamy:

  • zmiany hormonalne związane z menstruacją, hormonalną terapią zastępczą stosowaną podczas menopauzy czy antykoncepcją hormonalną;
  • czynniki środowiskowe, np. hałas, ekspozycja na światło oraz warunki atmosferyczne;
  • styl życia i dieta, zwłaszcza stres, zmiany rytmu snu, silne emocje, a także spożywanie alkoholu, kofeiny oraz wysoko przetworzonej żywności [1,3].

Należy zaznaczyć, że migrena ma podłoże genetyczne. Prawdopodobieństwo jej występowania u osoby, której jeden rodzic cierpi na migreny, wynosi 40% oraz 75%, jeśli oboje rodzice są migrenikami. Istnieje jednak kilka typów migreny, których patomechanizmy i przebieg mogą być odmienne [1,3,5].

Migrena bez aury

Migrenę bez aury charakteryzują powtarzające się napady bólu głowy trwające od 4 do 72 godzin. Typowym objawem migreny jest jednostronny, pulsujący ból głowy o umiarkowanym bądź dużym nasileniu. Ból może być wzmagany przez codzienne aktywności fizyczne, takie jak spacer, wchodzenie po schodach, a nawet ruchy głową. W napadzie migreny charakterystyczny jest światłowstręt (fotofobia), nadwrażliwość na bodźce dźwiękowe (fonofobia) i zapachy (np. benzyny, ale również na zapachy powszechnie uważane za przyjemne, np. perfumy), a także nudności i/lub wymioty. Niekiedy objawem jest również allodynia skórna, czyli zaburzenie neuropatyczne powodujące odczuwanie łagodnych, nieszkodliwych bodźców mechanicznych (np. dotyk, czesanie włosów grzebieniem) jako bolesne [1-4,6].

Migrena z aurą

Drugim typem migreny wyodrębnionym jest migrena z aurą, czyli charakterystycznymi przemijającymi ogniskowymi objawami neurologicznymi. Aura występuje u około jednej trzeciej pacjentów z migreną i najczęściej poprzedza atak bólu głowy, choć zdarza się, że może występować tylko podczas dolegliwości bólowych. U większości pacjentów (<90%) aura objawia się jako zaburzenia widzenia w postaci błysków, mroczków, plam czy chwilowej utraty wzroku. Do rzadszych objawów aury zaliczane są zaburzenia czucia w postaci mrowienia, niekiedy przechodzącego w drętwienie, np. twarzy czy języka, a także zaburzenia mowy (np. trudności w wysłowieniu się) i jej rozumienia, trudności w komunikacji i koncentracji. Aura nie musi objawiać się przy każdym ataku migreny. U niektórych pacjentów występuje aura, ale nie jest towarzyszy jej ból głowy ani nie występuje po niej [1,2,7,8].

Migrena chroniczna

Trzecim typem migreny jest migrena chroniczna, objawiająca się jako ból głowy przez co najmniej 15 dni w miesiącu, utrzymująca się przez ponad 3 miesiące i przez co najmniej 8 dni w miesiącu mający cechy bólu migrenowego. Warto zaznaczyć, że przy odpowiednim leczeniu oraz wyeliminowaniu czynników ryzyka, takich jak stresory czy zachowaniu odpowiedniej higieny snu, migrena chroniczna może powrócić do postaci epizodycznej. Takie przejście odnotowuje się u ok. 70% pacjentów [1,2,7,9–11].

Cztery fazy ataku migreny – jak przebiega napad?

Atak migreny został podzielony na cztery fazy: prodromalną (zwiastującą), aurę, bólu głowy i fazę postdromalną. Występowanie danych faz jest uzależnione od typu migreny oraz indywidualnych cech pacjenta. Nie u wszystkich chorych wystąpią wszystkie wymienione fazy, np. aura, a napady mogą się również między sobą.

  1. Faza prodromalna (zwiastująca) może rozpocząć się nawet do trzech dób przed wystąpieniem bólu głowy. Objawy w tej fazie są heterogenne. Do najbardziej charakterystycznych symptomów zalicza się zmęczenie, trudności w koncentracji, nudności, bladość, ziewanie, tkliwość mięśni, zamazane widzenie, fotofobię, sztywność szyi oraz wahania nastrojów i poirytowanie. Pomimo że część tych objawów jest niespecyficzna, to ich obserwacja i analiza na przestrzeni kilku ataków, może pozwolić na przewidzenie napadu migreny nawet na 12 godzin przed jego wystąpieniem i odpowiednie przygotowanie się na niego [3,9,12,13].
  2. Aura trwa od 5 do 60 minut. Najnowsze badania wykazują jednak, że ok. 20% pacjentów może doświadczać aury trwającej nawet do 4 godzin. Należy jednak podkreślić, że sama aura nie jest w stanie wyzwolić ataku migreny, czego przykładem może być migrena bez aury bądź aura bez migreny [8,9,13,14].
  3. Faza bólu głowy charakteryzuje się jednostronnym, pulsującym bólem głowy, któremu towarzyszy cały szereg objawów, włączając w to objawy od strony układu pokarmowego, foto- oraz fonofobię. Objawy te zostały szczegółowo opisane powyżej (patrz: Migrena bez aury) [12,13].
  4. Faza postdromalna (zdrowienia) – wielu pacjentów po ustąpieniu bólu głowy nie doświadcza natychmiastowego powrotu do normalnego funkcjonowania. W fazie zdrowienia obserwuje się całe spektrum objawów, a do najczęstszych należą zmęczenie, zaburzenia funkcji poznawczych, bladość, sztywność karku, nudności, nadwrażliwość na światło, wahania nastrojów oraz ogólne złe samopoczucie. Faza postdromalna jest ostatnią fazą migreny i podkreśla rolę odpoczynku i regeneracji chorego [9,12].

Migrena – podsumowanie

Migrena jest bardzo złożoną chorobą neurologiczną i mimo że kojarzona jest głównie z bólem głowy, towarzyszy jej całe spektrum objawów, począwszy od aury, zmęczenia, poprzez nudności i wymioty, kończąc na zaburzeniach widzenia, fono- i fotofobii. Wszystkie te symptomy powodują wyłączenie chorego z codziennego życia, nie pozwalają na wykonywanie obowiązków domowych i zawodowych. Pacjenci mimo ustąpienia bólu nie są w stanie normalnie funkcjonować, a powrót do codziennych aktywności jest opóźniony ze względu na fazę zdrowienia. W rezultacie migrena przestaje być tylko problemem medycznym, ale wpływa także na codzienne funkcjonowanie i życie społeczne chorego, tym samym drastycznie obniżając jakość życia.

O przebiegu choroby oraz aktualnych metodach leczenia migreny przeczytasz w tym artykule.

1. Eigenbrodt, A.K.; Ashina, H.; Khan, S.; Diener, H.-C.; Mitsikostas, D.D.; Sinclair, A.J.; Pozo-Rosich, P.; Martelletti, P.; Ducros, A.; Lantéri-Minet, M.; et al. Diagnosis and Management of Migraine in Ten Steps. Nat Rev Neurol 2021, 17, 501–514, doi:10.1038/s41582-021-00509-5.

2. Headache Classification Committee of the International Headache Society (IHS) The International Classification of Headache Disorders, 3rd Edition. Cephalalgia 2018, 38, 1–211, doi:10.1177/0333102417738202.

3. Charles, A. The Pathophysiology of Migraine: Implications for Clinical Management. The Lancet Neurology 2018, 17, 174–182, doi:10.1016/S1474-4422(17)30435-0.

4. Polk, A.N.; Protti, T.A.; Smitherman, T.A. Allodynia and Disability in Migraine: The Mediating Role of Stress. Headache: The Journal of Head and Face Pain 2020, 60, 2281–2290, doi:10.1111/head.14012.

5. Pescador Ruschel, M.A.; De Jesus, O. Migraine Headache. [Updated 2023 Feb 13]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan-. Dostępny: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK560787/

6. Mínguez-Olaondo, A.; Quintas, S.; Morollón Sánchez-Mateos, N.; López-Bravo, A.; Vila-Pueyo, M.; Grozeva, V.; Belvís, R.; Santos-Lasaosa, S.; Irimia, P. Cutaneous Allodynia in Migraine: A Narrative Review. Frontiers in Neurology 2022, 12.

7. Ashina, M.; Terwindt, G.M.; Al-Karagholi, M.A.-M.; de Boer, I.; Lee, M.J.; Hay, D.L.; Schulte, L.H.; Hadjikhani, N.; Sinclair, A.J.; Ashina, H.; et al. Migraine: Disease Characterisation, Biomarkers, and Precision Medicine. Lancet 2021, 397, 1496–1504, doi:10.1016/S0140-6736(20)32162-0.

8. Shah, D.R.; Dilwali, S.; Friedman, D.I. Current Aura Without Headache. Curr Pain Headache Rep 2018, 22, 77, doi:10.1007/s11916-018-0725-1.

9. Karsan, N.; Goadsby, P.J. Migraine: Beyond Pain. Pract Neurol 2021, 21, 475–480, doi:10.1136/practneurol-2020-002844.

10. Aguilar-Shea, A.L.; Membrilla Md, J.A.; Diaz-de-Teran, J. Migraine Review for General Practice. Atención Primaria 2022, 54, 102208, doi:10.1016/j.aprim.2021.102208.

11. Hovaguimian, A.; Roth, J. Management of Chronic Migraine. BMJ 2022, 379, e067670, doi:10.1136/bmj-2021-067670.

12. Qubty, W.; Patniyot, I. Migraine Pathophysiology. Pediatr Neurol 2020, 107, 1–6, doi:10.1016/j.pediatrneurol.2019.12.014.

13. Dodick, D.W. A Phase-by-Phase Review of Migraine Pathophysiology. Headache: The Journal of Head and Face Pain 2018, 58, 4–16, doi:10.1111/head.13300.

14. Ashina, M. Migraine. N Engl J Med 2020, 383, 1866–1876, doi:10.1056/NEJMra1915327.

NAJNOWSZE ARTYKUŁY

  • Objawy migreny – to nie tylko ból głowy

    2023-10-19

CHOROBY MÓZGU