Choroba Parkinsona jest jedną z najczęściej występujących, przewlekłych chorób układu nerwowego. Schorzenie to, określane mianem neurozwyrodnieniowego, cechuje się zaburzeniami w funkcjonowaniu komórek dopaminergicznych. Są to wyspecjalizowane neurony odpowiedzialne za wytwarzanie dopaminy – niezwykle ważnego neuroprzekaźnika, niezbędnego do prawidłowej pracy mózgu.

Choroba Parkinsona jest drugą najczęściej występującą chorobą neurodegeneracyjną tuż po chorobie Alzheimera. Dotyka około 0.2% ogólnej populacji ludzi, około 1% pacjentów w wieku 65-70 lat oraz 1-3% osób po przekroczeniu 80 roku życia. Początek zaburzeń przypada najczęściej na 6 dekadę życia, jednak chorują także osoby młodsze. Przypuszcza się, że w Polsce cierpi na nią około 60-70 tys. pacjentów i nieznacznie częściej są to mężczyźni. Przewiduje się, iż do roku 2030 zapadalność na chorobę Parkinsona znacząco wzrośnie, co ma związek ze starzeniem się społeczeństwa.

Choć większości z nas choroba Parkinsona kojarzy się z drżeniem rąk, jest to tylko jeden z typowych sygnałów tego podstępnego schorzenia. Objawy nasilają się wraz z biegiem czasu, jednakże proces ten jest bardzo powolny, a pierwsze symptomy pojawiają się najczęściej po kilku, a nawet kilkunastu latach od początku choroby. Początkowe sygnały dość często mylone są z innymi zaburzeniami neurologicznymi, takimi jak udar mózgu czy rozwijający się nowotwór, gdyż schorzenie to daje wysoce niespecyficzne znaki. Charakterystyczne dla tej choroby jest asymetryczne, jednostronne występowanie zaburzeń. Najczęściej asymetria ta utrzymuje się na stałe.

Większość pacjentów w początkowych fazach choroby zauważa m.in. zmniejszoną wrażliwością na zapachy lub całkowitą utratę węchu. Zaburzenia ruchowe powstają dopiero w kolejnych etapach. Objawy tej choroby są najczęściej dzielone na motoryczne oraz poza motoryczne. Warto jednak podkreślić, iż to właśnie dolegliwości poza ruchowe są często znacznie bardziej uciążliwe oraz silnie ograniczają jakość życia pacjentów.

Do objawów motorycznych, w znacznym stopniu ograniczających możliwości ruchowe pacjentów, zalicza się:

• spowolnienie ruchowe,
• drżenie rąk,
• sztywność mięśni,
• trudność w inicjowaniu ruchu,
• trudności w utrzymaniu prawidłowej postawy,
• zaburzenia równowagi,
• zaburzenia mimiki twarzy.

Objawy poza motoryczne dzielą się głównie na neuropsychiatryczne oraz poznawcze. Wśród nich wyróżnia się:

• Zaburzenia depresyjne i lękowe
  Na wczesnym etapie choroby Parkinsona depresja dotyka około 40% pacjentów. Dodatkowo nawet 20% pacjentów odczuwa stany lękowe.
• Zaburzenia snu i rytmu dobowego
  Problemy ze snem w nocy oraz nadmierna senność w ciągu dnia występują nawet u 49% chorych.
• Zaburzenia psychotyczne
  Halucynacje, omamy czy urojenia dotykają około 13% pacjentów.
• Zaburzenia kontroli impulsów
  Do tej grupy zalicza się skłonność do hazardu, nadpobudliwość seksualną czy też ogólną kompulsywność i lekkomyślność. Objawy te występują u około 5% chorych.

Pierwsze objawy ciężko połączyć z chorobą Parkinsona. Warto także pamiętać, iż odczucia te mogą się znacznie różnić u każdego z pacjentów. Główną różnicą może być intensywność codziennych dolegliwości, które u jednej grupy pacjentów nie będą wpływały na ich codzienną aktywność, podczas gdy u innych te same objawy będą zupełnie niszczyły samodzielne funkcjonowanie.

Kolejnym z aspektów osobniczych jest rodzaj objawów oraz tempo ich postępowania. Niekiedy młodszy pacjent będzie borykał się ze znacznie silniejszą postacią choroby Parkinsona niż osoba w podeszłym wieku. Kluczową sprawą jest także indywidualna reakcja na zastosowane leczenie, tolerancja wprowadzonej farmakoterapii oraz jej efektywność. Należy więc pamiętać, iż każdy pacjent jest unikalny. Świadomość ta pozwala na opracowanie indywidualnej strategii terapeutycznej, dobranej bezpośrednio dla chorego przez odpowiednich lekarzy.

Niestety, główne przyczyny tej postępującej choroby neurodegeneracyjnej nie są w pełni poznane. Istnieje jednak wiele teorii opisujących czynniki, które prawdopodobnie leżą u podstaw tego schorzenia, takie jak:

• Dziedziczność

Choć w większości przypadków choroba ta nie jest dziedziczona, pojawiają się dane sugerujące, iż istnieją geny mogące odgrywać kluczową rolę w rozwoju tego schorzenia. Pomimo tego, że choroba ta nie dziedziczy się w określony sposób, to prawdopodobieństwo zachorowania u bliskich krewnych jest od 2 do 14 razy wyższe niż w rodzinie, w której nikt nie choruje na Parkinsona.

• Uszkodzenia mitochondrialne

Nieprawidłowe działanie mitochondriów, komórek określanych jako „elektrownie energetyczne”, prowadzi do zaburzeń metabolicznych także w komórkach nerwowych, co może przyczyniać się do choroby Parkinsona.

• Degeneracja komórek nerwowych

Do prawidłowego funkcjonowania mózgu niezbędne są neuroprzekaźniki m.in. dopamina. W chorobie Parkinsona dochodzi do degeneracji

w obszarze istoty czarnej, zawierającej komórki produkujące wspomniany przekaźnik.

• Nadmiar alfa-synukleiny

Zaobserwowano, że u pacjentów z chorobą Parkinsona charakterystyczne jest nagromadzenie białka zwanego alfa-synukleiną w postaci tzw. ciałek Lewy’ego. Jest to bezpośrednio związanie z uszkodzeniem komórek nerwowych.

• Czynniki środowiskowe

Wpływ na rozwój choroby mogą mieć także toksyny, metale ciężkie oraz liczne substancje chemiczne. Nie ma jednak jednoznacznych badań określających czynniki te jako bezpośrednią przyczynę choroby.

• Wirusy, infekcje i stany zapalne

Istnieją teorie sugerujące, iż zakażenie niektórymi wirusami może ułatwić rozwijanie się choroby. Dużym zagrożeniem są także infekcje oraz stany zapalne w mózgu.

Należy zaznaczyć, że nie da się jednak jednoznacznie wyodrębnić przyczyny tej choroby. Najprawdopodobniej jest ona wynikiem interakcji wielu różnych czynników.

Wciąż trwają intensywne badania nad zrozumieniem choroby Parkinsona. W miarę poszerzania wiedzy rozwijają się także innowacyjne terapie, które wielu pacjentom dają nadzieję na lepsze jutro. Więcej o nich przeczytasz w tym artykule.

Warto również pamiętać, że życie z chorobą Parkinsona, pomimo licznych wyzwań, może być także pełne radości i sukcesów. O nauce codzienności z tym schorzeniem piszemy w tym artykule.